مقاله: زمينههاي تحقق گناهان كبيره در فضاي مجازي: ارائه الگوي سه فضايي (ذهني، فيزيكي و مجازي)
زمينههاي تحقق گناهان كبيره در فضاي مجازي: ارائه الگوي سه فضايي (ذهني، فيزيكي و مجازي)
نویسنده: رضا بنیاسد
چكيده
امروزه با ظهور فضاي مجازي (سايبر)، در سطح فردي و اجتماعي مصاديق متعددي از آسيبها ظهور كرده است. رخداد آسيبهاي اجتماعي از نظر حقوق و جرمشناسي در فضاي مجازي و فيزيكي زندگي مرتباً بررسي ميشود. اما يكي از مهمترين حوزههاي بررسي اينگونه مسائل و رفتار مكلفان در فضاي مجازي، فقه فضاي مجازي است كه مطالعات و تحقيقات دراين زمينه بسيار اندك است. هدف از اين مقاله شناخت پيچيدگيهاي گناهان در فضاي مجازي و اثرات آن بر فرد و جامعه است. بنابراين، اين مقاله با رويكرد پژوهش كيفيِ برخط و با استفاده از تحليل دادههاي موجود در فضاي مجازي، ابتدا مفهوم گناهان در فضاي مجازي را بررسي و سپس با توجه به ارائه الگوي سه فضايي در مورد مطالعه گناهان كبيره، وضعيت رخداد يك گناه در فضاي مجازي و امتداد آن از فضاي ذهن و فيزيكي به فضاي مجازي و بالعكس بررسي ميشود. نكته قابل توجه اين است كه امتداد گناهان از فضاي مجازي به فيزيكي و ذهني نيز وجود داشته و شرايط تحقق گناههان را بيشتر ميكند. نتايج حاصل از مطالعه نشان ميدهد كه بايد متناسب با ظهور فضاي مجازي و امتداد اين سه فضا به يكديگر، نوعشناسيهاي جديدي از گناهان را ارائه و مطالعه كرد.
واژگان كليدي: فقه فضای مجازی، گناهان کبیره، گناهان سایبری، تقوا در فضای مجازی
مقدمه
امروزه بشر دورهاي از زندگي خود را سپري ميكند كه فراتر از يك زندگي واقعي و فيزيكي و قواعد حاكم بر آن است. زندگي در فضاي مجازي، براي عدهاي يك زندگي دوم و در عين حال كاملاً جاري تلقي ميشود. همانطور كه ما هميشه در فضاي فيزيكي و حقيقي زندگي خود در معرض هرگونه آسيب و گناه هستيم در اين فضا نيز خطرات آن بسيار محسوس هست. البته فضاي مجازي قواعدي را بر زندگي ما حاكم كرده است كه ایبسا شرايط تحقق گناه آسانتر از فضاي حقيقي است. در فضاي واقعيِ زندگي، راه سعادت، تقواي فضاي واقعي زندگي است. حالآنکه تقوا وجهه ديگري از خود در فضاي مجازي نيز برجاي خواهد گذاشت؛ تقوا در فضاي مجازي به معناي پرهيز از محرمات در اين فضا و عدم اشاعه يك گناه از فضاي فيزيكي به مجازي و بالعكس است. البته در فضای حقیقی هر آنکس که تقوای خود را تقویت کند مصونیت و اثرات آن در فضای مجازی نیز محرز و مشخص خواهد بود.
در مورد جرائم سايبري و اينترنتي مطالعات زيادي انجام شده است؛ اما نگاه به فعل و قول انسانها از زاويه تقواي الهي و ارتكاب به گناه، قلمرو جديدي است كه بايد در قلمرو فقه فضاي مجازي بررسي و تحقيق شود. امروزه توجه به جرائم و آسیبهای فضاي مجازي بهویژه گناهان كبيره از منظر فقه كمتر موردتوجه بوده است.
فضای مجازی، باوجود امکانات و فرصتهاي فراوان جهت نزدیک شدن به خداوند و نزدیک کردن دیگران به خداوند، دارای تلهها و دامهای خطرناکی است؛ لذا کسانی موفق هستند که جغرافیای این فضا و حداقل بسترها و انواع گناهها و ثوابهایی که امکان دارد در این عرصه اتفاق بیفتد را بشناسند[1]. دنیای فضای مجازی برعکس تصور ما که فکر میکنیم در شبکهها اجتماعی مختلف عضو هستیم و انواع نرمافزارهای گفتگوي متنی، صوتی و تصویری فعال است، دنیای تنهاییهاست. دنیایی که تنها سه مورد از حواس پنجگانه بهطور جدی درگیر هستند: حس لامسه براي تایپ و ارسال متن؛ حس بینایی براي مشاهده انواع تصاویر، متن، مطالعه و ویدئو و غیره؛ حس شنوایی براي شنيدن انواع محتواهاي ديجيتالي صوتي همچون موسیقی، نوای قرآن، رادیو، و… ). از ويژگيهاي فضاي مجازي نسبت به تلويزيون پويايي آن در بهربرداري از اين حواس است كه امكان استفاده همزمان از موارد فوق را فراهم كرده است.
دنیای تنهایی، فرصتی مغتنم برای نفس و شیطان است. دنیایی که بسترهای جدیدی را برای گناهان فراهم و عمدتاً تا جایی که تحقیق شده است مصادیق جدیدی برای گناه فراهم میشود.
گناهان کوچک و بزرگ در هر عصر و زمانی ناپسند هستند. انسان همواره از شر شیطان و نفس خود در امان نیست اما زمانی که وسایل و ابزارهای تکنولوژیک بیشتر شود خطر این گناهان نیز بیشتر میشود. چون سرعت اشاعه آن در فضای مجازی بیشتر است لذا عواقب بیشتری را برای انسان داشته و ای بسا توبه هم سختتر ميشود.
در فضای فیزیکی گناهان عمدتاً یا بهصورت گروهی و فردی انجام شده (مثلاً چند نفر به غیبت افراد دیگر میپردازند) كه برگشت و توبه آسانتر است و مفسدهاش نیز کمتر است هرچند ممکن است افراد و گروهها در توسعه و ترویج آن تهمت هم نقش داشته باشند؛ اما فضای مجازی، سرعت ترویج یک گناه را به شدت بالا میبرد. بهسرعت در وب سایت های داخلی و خارجی منتشرشده و هیچ کس نمیتواند بفهمد که چند نفر از این تهمت آگاه شده و آبروی یک شخص یا یک گروه در فضای مجازی ریخته شده است و گناه کوچک یک شخص قطعهای از جورچین فتنه بزرگ بر ضد خداوند متعال و نظام اسلامی خواهد شد.
اين پژوهش به دنبال این هست که بستر و محیط فضای مجازی را بررسي كند و احیاناً به گناهانی که ممکن است از روی غفلت و یا آگاهی در اين فضا محقق شوند، اشاره کند. لازم است که از سوی عالمان دینی و متخصصان فضای مجازی در عصر کنونی، جریانسازیهایی برای مقابله و همچنین اطلاعرسانی در فضای سایبر صورت بگیرد. عدم آگاهي توده مردم از دامها و پرتگاههاي اين فضا، شرايط را براي جولان شيطان و نفس بيشتر فراهم كرده است.
امكان وقوع گناهان در فضاي مجازي آسان و اثرات و توسعه آن پيچيده است. زيرا اثرات آن تك بعدي نيست و از فضاي فيزيكي ممكن است به فضاي مجازي سرايت كند.
هدف از این پژوهش، تبیین گناهان کبیره در فضای مجازی و امتداد آن از فضای فیزیکی و ذهنی به فضای مجازی با ارائه الگوي سهفضايي در اين زمينه است. بنابراین به سؤالهای زیر پاسخ داده خواهد شد:
- وضعيت تحقق جرم در فضاي مجازي چگونه است؟
- الگوي سهفضايي در تحقق گناهان كبيره كداماست؟
- رخداد گناهان در فضاي مجازي و امتداد آن در اين فضا چگونه است؟
- امتداد گناهان كبيره از فضاي مجازي به فضاي ذهني و بالعكس چگونه است؟
- امتداد گناهان كبيره از فضاي فيزيكي به فضاي مجازي و بالعكس چگونه است؟
- امتداد گناهان از فضاي فيزيكي به مجازي و ذهني چگونه است؟
[1] انسان در هر جایی که فعالیت می کند باید اولین هدفش قرب به خداوند باشد چه فضای مجازی و چه فضای فیزیکی
ادامه دارد….
مشاهده ویدئوهای ارائه مقاله به تفصیل در بخش رسانه قرار داده شده است با توضیحات اما برای مشاهده بدون توضیحات روی لینک های زیر کلیک فرمایید
دیدگاهتان را بنویسید